การสืบมรดกของทายาทผู้สละมรดก 

เจ้ามรดกไม่มีทายาทโดยธรรม ลำดับที่ 1(ผู้สืบสันดาน) และ ที่ 2 (บิดามารดา) คงมีเพียงพีน้องร่วมบิดามารดาเดียวกันซึ่งเป็นทายาท ลำดับที่ 3 เมื่อทายาทโดยธรรมคนใดคนหนึ่งในจำนวนทายาทผู้มีสิทธิรับมรดก ได้สละมรดกแล้ว ผู้สืบสันดานของทายาทผู้สละมรดกมีสิทธิสืบมรดกได้และชอบที่จะได้รับส่วนแบ่งเท่ากับส่วนแบ่งที่ผู้สละมรดกนั้นจะได้รับ ผู้สืบสันดานของผู้สละมรดกมีฐานะเป็นทายาทโดยธรรมลำดับเดียวกับพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกันกับเจ้ามรดก

   คำพิพากษาศาลฎีกาที่3961-3962/2528

 อายุความฟ้องร้องคดีมรดก ต้องเริ่มนับตั้งแต่วันที่เจ้ามรดกตาย

          มารดาของจำเลยเป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกันกับโจทก์และเจ้ามรดก เมื่อมารดาจำเลยสละมรดก จำเลยซึ่งเป็นบุตรจึงมีสิทธิสืบมรดกได้ตามมาตรา 1615 และมีฐานะเป็นทายาทของเจ้ามรดก ในลำดับเดียวกับโจทก์ มีสิทธิยกอายุความ 1 ปีขึ้นต่อสู้โจทก์ได้ ตามมาตรา 1755

 
          คดีสองสำนวนนี้ศาลชั้นต้นพิจารณาพิพากษารวมกัน โดยสำนวนแรกโจทก์ฟ้องว่า โจทก์ทั้งห้ากับนายหยี่และนางไทเป็นพี่น้องร่วมบิดามารดากับนางสี  เจ้ามรดก มีสิทธิรับมรดกที่ดินพิพาทรวม 3 โฉนด ของเจ้ามรดกซึ่งถึงแก่กรรม แต่จำเลยได้ยึดโฉนดที่ดินพิพาททั้ง 3 ฉบับไว้ จึงฟ้องขอให้บังคับจำเลยส่งมอบโฉนดที่ดินพิพาททั้งสามฉบับแก่โจทก์ หากส่งให้ไม่ได้ก็ขอให้ศาลมีคำสั่งไปยังหอทะเบียนที่ดินให้ออกโฉนดที่ดินฉบับใหม่แก่โจทก์และห้ามจำเลยเข้าเกี่ยวข้องกับที่ดินพิพาท

   สำนวนหลังโจทก์ฟ้องมีใจความว่า นอกจากที่ดินพิพาท 3 แปลงตามฟ้องสำนวนแรกแล้ว เจ้ามรดกยังมีบ้านไม้ 1 หลัง ราคาประมาณ 3,000 บาท ยุ้งข้าว1 หลัง ราคาประมาณ 2,000 บาท และควาย 2 ตัว ราคาประมาณ 3,000 บาทซึ่งจำเลยครอบครองอยู่ในฐานะจำเลยเป็นบุตรบุญธรรมของเจ้ามรดกแต่ไม่ได้จดทะเบียนรับบุตรบุญธรรมและจำเลยเข้าทำนาในที่ดินทั้งสามแปลงตามฟ้องสำนวนแรก จำเลยจึงควรเสียค่าเช่านาให้แก่ทายาทผู้รับมรดก รวมค่าเช่า 22,200 บาท เมื่อรวมกับทรัพย์สินอื่นที่กล่าวมา 8,000 บาท รวมเป็นทรัพย์มรดก 30,200 บาท โจทก์มีสิทธิได้รับ 5 ใน 7 ส่วน เป็นเงิน 21,565 บาท ขอให้บังคับจำเลยมอบคืนบ้าน ยุ้งข้าว และควาย 2 ตัวแก่โจทก์ ถ้าไม่สามารถคืนได้ให้ใช้ราคาตามสิทธิของโจทก์ 5 ใน 7 ส่วน เป็นเงิน 5,710 บาท กับชำระค่าเช่านาตามสิทธิของโจทก์เป็นเงินประมาณ 15,855 บาทแก่โจทก์ กับให้จำเลยเสียค่าเช่านาให้แก่โจทก์ในปีต่อไปปีละ 120 ถัง คิดราคาถังละ 30 บาท เป็นเงินปีละ 2,570 บาทตามส่วนได้ของโจทก์จนกว่าจะส่งมอบที่ดินให้โจทก์

  ในสำนวนแรกจำเลยให้การและแก้ไขคำให้การว่า จำเลยเป็นบุตรของนางไท  ซึ่งเป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกันนกับโจทก์ทั้งห้า นายหยี่ และนายบุญ  นายหยี่  และนางไท ได้สละมรดกแล้ว จำเลยในฐานะผู้สืบสันดานของนางไทก็เข้าสืบมรดกแทนที่นางไท จำเลยเข้าครอบครองที่พิพาททั้งสามแปลงอย่างเป็นเจ้าของ 6-7 ปีแล้วโจทก์ทั้งห้าไม่เคยเข้าเกี่ยวข้องด้วยเลย โจทก์ฟ้องคดีเกิน 1 ปีนับตั้งแต่วันที่นางสีตาย คดีของโจทก์ขาดอายุความ ขอให้ยกฟ้อง

  สำนวนที่สอง จำเลยให้การเหมือนกับสำนวนแรกและมีข้อความเพิ่มเติมว่าโจทก์ไม่มีสิทธิเรียกค่าเช่านาจากจำเลย บ้านไม้และยุ้งข้าวของเดิมได้ผุพังหมดแล้วที่มีอยู่ขณะนี้เป็นของจำเลยปลูกสร้างขึ้นใหม่ ควาย 2 ตัว นางสีได้ยกให้จำเลยแล้วขอให้ยกฟ้อง

 ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า คดีโจทก์ขาดอายุความ พิพากษายกฟ้องโจทก์ทั้งสองสำนวน

  โจทก์อุทธรณ์

 ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน

โจทก์ฎีกา

   ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า มีปัญหาว่าคดีโจทก์ขาดอายุความแล้วหรือไม่ พิเคราะห์แล้ว เห็นว่า นางทวน  โจทก์ที่ 1 เบิกความว่า ก่อนนางสีตายนางจ้อยเป็นคนทำนาในที่ดินแปลง 2 ไร่เศษ (ที่ดินโฉนดเลขที่ 10151) ส่วนจำเลยทำนาในที่ดินแปลง 7 ไร่ และ 8 ไร่ (ที่ดินโฉนดเลขที่ 4570 และ 4579) เมื่อนางสีตายแล้ว นางจ้อยและจำเลยก็ยังคงทำนาอยู่ในที่ดินดังกล่าวและยังเบิกความอีกตอนหนึ่งว่าตอนที่นางสีตายใหม่ ๆ พยานกับพี่น้องทุกคนจะไม่เอาที่ดินมรดกของนางสี โดยจะให้จำเลยและนางจ้อยแบ่งกันเอง แสดงว่าโจทก์ทั้งห้ามิได้ครอบครองที่พิพาททั้งสามแปลงดังกล่าวแต่อย่างใด อีกทั้งข้อเท็จจริงปรากฏว่าหลังจากนางสีตายแล้ว 2 ปี จำเลยได้ยื่นคำร้องขอแสดงกรรมสิทธิ์ในที่พิพาททั้งสามแปลงโดยการครอบครองปรปักษ์ดังกล่าวแล้ว ประกอบกับจำเลยเบิกความว่าที่ดินแปลง 2 ไร่เศษ (ที่ดินโฉนดเลขที่ 10151) นางจ้อยเป็นคนทำจำเลยไม่ได้เกี่ยวข้องด้วย ส่วนจำเลยทำนาในที่พิพาทอีก 2 แปลง บ้านไม้ ยุ้งข้าว และกระบือที่พิพาทนางสี ยกให้จำเลยก่อนนางสีตาย แสดงให้เห็นว่าหลังจากนางสีตายแล้วจำเลยและนางจ้อยได้แบ่งกันครอบครองทรัพย์มรดกของนางสีเพื่อตนเองเป็นส่วนสัดตลอดมา ข้อเท็จจริงจึงฟังได้ว่า โจทก์ทั้งห้าซึ่งเป็นทายาทโดยธรรมของนางสีไม่ได้ร่วมครอบครองทรัพย์มรดกของนางสี และจำเลยก็มิได้ครอบครองทรัพย์มรดกของนางสี แทนทายาทคนอื่น ๆ แต่ประการใด ฉะนั้นเมื่อประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1754 วรรคแรก บัญญัติว่า "ห้ามมิให้ฟ้องคดีมรดกเมื่อพ้นกำหนดหนึ่งปี นับแต่เมื่อเจ้ามรดกตาย ฯลฯ" อายุความฟ้องร้องคดีมรดกจึงต้องเริ่มนับตั้งแต่วันที่เจ้ามรดกตาย เมื่อนางสีตาย พ.ศ. 2517 อายุความ 1 ปี ก็ต้องเริ่มนับตั้งแต่นั้นมา หาใช่เริ่มนับตั้งแต่วันที่ 3 กรกฎาคม 2524 ซึ่งเป็นวันฟังคำพิพากษาศาลฎีกาในคดีแพ่งหมายเลขแดงที่ 215/2521 ของศาลจังหวัดสุพรรณบุรี ดังโจทก์ทั้งห้าฎีกาไม่ ข้อเท็จจริงปรากฏว่า โจทก์ทั้งห้าเพิ่งฟ้องคดีทั้งสองนี้เมื่อ พ.ศ. 2524 และ พ.ศ. 2525 เป็นการฟ้องภายหลังนางสีเจ้ามรดกตายเกินกว่า 1 ปี คดีของโจทก์จึงขาดอายุความแล้ว

 มีปัญหาต่อไปว่า จำเลยมีสิทธิยกอายุความ 1 ปีขึ้นต่อสู้โจทก์ทั้งห้าผู้เป็นทายาทโดยธรรมาอันดับ 3 ของนางสีได้หรือไม่ พิเคราะห์แล้วเห็นว่าสัญญาประนีประนอมยอมความเอกสารหมาย ล.6 ที่นางไท มารดาจำเลยกับนายหยี่  ได้ตกลงกันระงับข้อพิพาทเกี่ยวกับทรัพย์มรดกของนางสี โดยทั้งสองฝ่ายต่างสละสิทธิในการรับมรดกของนางสี สัญญาดังกล่าวจึงมีผลเป็นการสละมรดกตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1612 จำเลยซึ่งเป็นบุตรผู้สืบสันดานของนางไท้ จึงมีสิทธิสืบมรดกได้ตามสิทธิของตนตามมาตรา 1615 และมีฐานะเป็นทายาทของนางสีในลำดับเดียวกันกับโจทก์ทั้งห้าจึงมีสิทธิยกอายุความ 1 ปีขึ้นต่อสู้โจทก์ได้ตามมาตรา 1755

  พิพากษายืน